ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ “ΜΙΚΡΑΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ” TOY ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟY (1928) ΥΠΟ ΣΤΕΦ. Α. ΞΑΝΘΟΥΔΙΔΟΥ ΕΦΟΡΟΥ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΡΗΤΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ • ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ • ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΔΕΤΟΡΑΚΗΣ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
Σηµαντικὸς σταθµὸς στὴν ἱστορία τῶν νεοελληνικῶν σπουδῶν καὶ ἰδιαίτερα στὴ µελέτη τῆς Κρητικῆς Λογοτεχνίας ὑπῆρξε ἡ πρώτη µεγάλη κριτικἠ ἔκδοση τοῦ Ἐρωτοκρίτου τὸ 1915 στὸ Ἡράκλειο ἀπὸ τὸν Στέφανο Ξανθουδίδη, τὸν πατριάρχη τῶν κρητολογικῶν σπουδῶν. Ὁ ἐκδότης, κορυφαῖος µελετητὴς τῆς µεσαιωνικῆς καὶ µεταβυζαντινῆς ἑλληνικῆς λογοτεχνίας στὴν ἐποχή του, µᾶς ἔδωσε ἕνα ἐντυπωσιακὸ δεῖγµα τοῦ κριτικοῦ πνεύµατος καὶ τῆς σπάνιας ἱκανότητάς του νὰ ἀντιµετωπίζει µεγάλα καὶ δυσεπίλυτα φιλολογικὰ προβλήµατα, νὰ χαράσσει νέους δρόµους καὶ νὰ δίδει εὔστοχες λύσεις. Ὥς τὴν ἐποχή του, ὁ Ἐρωτόκριτος κυκλοφοροῦσε σὲ λαϊκὲς ἐκδόσεις, ποὺ στηρίζονταν στὴν πρώτη ἔκδοση τοῦ κειµένου στὴ Βενετία τὸ 1713.
Κάθε λαϊκὴ ἔκδοση ἐπαναλάµβανε τὴν προηγού-µενη πολλαπλασιάζοντας τὰ σφάλµατα στὴν ἰδιωµατικὴ κρητικὴ γλώσσα τοῦ κειµένου καὶ στὴ στιχουργία του. Ὁ Ξανθουδίδης µπόρεσε, πρῶτος αὐτός, νὰ δώσει ἕνα ἑνιαῖο κείµενο ἰδιωµατικῆς λογοτεχνίας, ἀποκαθαρµένο καὶ ἀπαλλαγµένο ἀπὸ τὰ σφάλµατα καὶ τὶς ἀδυναµίες τῆς πρώτης ἔκδοσης. Τὸ πιὸ σηµαντικὸ εἶναι ὅτι διέλυσε τὶς πλάνες πολλῶν λογίων τῆς ἐποχῆς του (Κ. Σάθα, Ν. Πολίτη κ. ἄ.), ποὐ πιστευαν ὅτι ὁ µεσαιωνικὸς πυρήνας τοῦ ἔργου ἦταν «ἀθηναἱκός», εἶχε δηλαδὴ σχέση µὲ τὴν Ἀθήνα, καὶ συνέδεσε ὁριστικὰ καὶ ἀναµφισβήτα τὸ κείµενο µὲ τὴ βενετοκρατούµενη Κρήτη. Στὸν Ξανθουδίδη ὀφείλεται ἐπίσης ἡ σωστὴ γραµµατολογικὴ µελέτη τοῦ ἔργου καὶ ἡ ἐπισήµανση τῶν µεγάλων προβληµάτων του. Γιὰ περισσότερα ἀπὸ 70 χρόνια αὐτὴ ἡ ἔκδοση ἦταν ἡ βάση γιὰ τὴ διδασκαλία τοῦ κειµένου στὰ σχολεῖα καὶ στὰ Πανεπιστήµια, ἀλλὰ καὶ γιὰ ὅλες τὶς σχετικὲς µὲ τὸν «Ἐρωτόκριτο» µελέτες φιλολόγων καὶ ποιητῶν (Λ. Πολίτη, Ἐµµ. Κριαρᾶ, Μ. Μανούσακα, Στ. Ἀλεξίου, Γ. Σεφέρη κ.ἄ). Ἀπὸ αὐτὴν τροφοδοτήθηκαν ἐπίσης καὶ ὅλα τὰ ἑλληνικὰ λεξικά, ὅπως καὶ τὸ µνηµειῶδες Λεξικὸ τῆς Μεσαιωνικῆς Ἑλληνικῆς τοῦ Ἐµµανουὴλ Κριαρᾶ Κριαρᾶ.
