Η κρητική διάλεκτος είναι ίσως η πιο ζωντανή διάλεκτος της ελληνικής γλώσσας. Ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται, χρησιμοποιείται καθημερινά και έχει αμέτρητες παραλλαγές. Από τον Ερωτόκριτο μέχρι τις μαντινάδες, τα κρητικά έχουν τη θέση τους και στην ποίηση. Πόσο μεγάλο εγχείρημα είναι όμως να μεταφράσεις (ή μάλλον να μεταγράψεις) ένα αρχαίο κλασικό κείμενο στα «κρητικά»;
Ο Πολυχρόνης Στιβακτάκης το τόλμησε και το αποτέλεσμα είναι μια «Αντιγόνη» της οποίας οι ήρωες και οι ηρωίδες «συμπεριφέρονται σαν κρητικοί ήρωες» όπως γράφει και στο προλόγισμα του βιβλίου ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Γιατρομανωλάκης. Όχι, δεν πρόκειται για μια πομπώδη φολκλορική απόδοση, αλλά για ένα κείμενο με ευαισθησία και αυθεντικότητα, σαν μια ιστορία παλιά που μας διηγήθηκε σε δεκαπεντασύλλαβο η γιαγιά μας…
stivaktakis-antigoniΗ Αντιγόνη είναι το πρώτο σας βιβλίο;
Είναι το δεύτερο βιβλίο μου. Το πρώτο με τίτλο «Στ’αναπετάρισμα του νου» είναι μια συλλογή διηγημάτων γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο, με ιστορίες δικές μου.
Πώς ακριβώς κάνατε τη μεταγραφή του αρχαίου κειμένου της Αντιγόνης στα «κρητικά»;
Χρησιμοποίησα το αρχαίο κείμενο και το έβαλα δίπλα στις μεταφράσεις. Αντιπαρέβαλα καθεμία από τις προτάσεις του αρχαίου κειμένου με τις αντίστοιχες στις μεταφράσεις. Έπειτα μετάφρασα μία – μία πρόταση στα κρητικά. Το αποτέλεσμα είναι ένα πιστό αντίγραφο του κειμένου του Σοφοκλή. Συγκεκριμένα, το αρχαίο κείμενο είναι 1350 στίχοι, το δικό μου είναι 1950.
Σίγουρα για να ξεκινήσει κανείς ένα τέτοιο εγχείρημα πρέπει να ξέρει πολύ καλά την κρητική διάλεκτο.
Γνωρίζω καλά την διάλεκτο της κεντρικής Κρήτης. Από μικρός μου άρεσε να κάνω παρέα με μεγάλους ανθρώπους, να ακούω τις ιστορίες που λέγανε. Με βοήθησε πολύ αυτό.
Πόσο καιρό σας πήρε να ολοκληρώσετε το έργο;
Ξεκίνησα πριν 3 χρόνια. Μετά έκανα κάποιες διορθώσεις, το άφησα στην άκρη για λίγο καιρό και το ξανάπιασα με καθαρό μυαλό για να κάνω κι άλλες διορθώσεις. Την φιλολογική επιμέλεια έκανε ο Ανδρέας Λενακάκης.Πώς προέκυψε το προλόγισμα του Γιατρομανωλάκη;
Δεν τον γνώριζα προσωπικά, αλλά ήξερα την ιδιότητα του και το πόσο καλός ήταν σε αυτό που κάνει. Έτσι βρήκα το τηλέφωνο του και του ζήτησα να δει τη δουλειά μου. Είναι από το Ζαρό και γνωρίζει τη γλώσσα. Αργότερα συναντηθήκαμε, γνωριστήκαμε και στην πορεία το προλόγισε κιόλας.
stivaktakis-anapetarismaΣτο προλόγισμα του ο κ. Γιατρομανωλάκης αναφέρει ότι οι ήρωες του βιβλίου έχουν «το ήθος ανθρώπων που φαίνεται να γεννήθηκαν και ανατράφηκαν στην Κρήτη». Αυτό ήταν κάτι που κάνατε συνειδητά;
Ναι, συνειδητά. Συνέδεσα τους διαλόγους στην Αντιγόνη με παλιές ιστορίες και αφηγήσεις γερόντων που με επηρέασαν από πολύ μικρή ηλικία. Οι εικόνες της τραγωδίας του Σοφοκλή ζωντανεύουν μπροστά μου με κρητικούς ήρωες.
Γιατί όμως από όλα τα αρχαία κείμενα επιλέξατε την Αντιγόνη;
Ο Ανδρέας ο Λενακάκης μου είχε κάνει δώρο το βιβλίο. Αφού διάβασα λίγο, άρχισα να σκέφτομαι πώς θα ακούγεται στα κρητικά. Έτσι ξεκίνησα και σιγά σιγά άρχισε να «δένει».
Και τώρα ποιο είναι το επόμενο σας βήμα;
Είναι σχεδόν έτοιμος και ο Οιδίπους Τύραννος.
Γράφετε σε δεκαπεντασύλλαβο. Πιστεύετε ότι σας έχει επηρεάσει ο Ερωτόκριτος; Ή οι κρητικές μαντινάδες;
Σίγουρα έχω επηρεαστεί από κρητικά τραγούδια, είτε από τον Ερωτοκριτο, είτε από μαντινάδες, είτε από ριζίτικα. Οι περισσότερες σύγχρονες μαντινάδες δεν μου αρέσουν. Μου αρέσουν οι παλιές που περνούσαν από στόμα σε στόμα, από δέκα «κόσκινα» μέχρι να βγει κάτι καλό. Μια μαντινάδα πρέπει να είναι ένα ποίημα με αρχή και τέλος.
Πώς σας έχει επηρεάσει η διαδικασία της συγγραφής και της έκδοσης των βιβλίων σας, προσωπικά;
Μετά το πρώτο βιβλίο ήμουν πολύ ανήσυχος. Δεν ένιωθα καλά, έκανα έξι μήνες για να ξαναγράψω. Δεν είναι εύκολο να βγάζεις κάτι από μέσα σου, εκτίθεσαι, δεν ξέρεις πώς θα το δουν οι άλλοι.
Δεν είναι όμως ωραία η αίσθηση να ασχολείσαι με κάτι τόσο δημιουργικό;
Ναι, νιώθω ωραία. Η μουσική και η γραφή ημερεύουν τον άνθρωπο.
Ανάμεσα στις πολλές ιδιότητες σας λέτε πώς είσαστε και ορειβάτης.
Ανεβαίνω οπωσδήποτε δύο φορές το χρόνο στον Ψηλορείτη, μένω εκεί το βράδυ, και το πρωί επιστρέφω. Κάθε φορά που πηγαίνω, είναι άλλος καιρός, άλλη ατμόσφαιρα. Δεν βαριέμαι ποτέ. Πάνω στα όρη νιώθεις φόβο και δέος, σκέφτεσαι «ποιος είμαι εγώ;». Στον Ψηλορείτη έχω εμπνευστεί πολλές μαντινάδες και ιστορίες.
*Ο κ. Χρόνης παίζει μαντολίνο, γράφει και μουσική. Ακούστε τον “Ένα Θεό” σε δική του μουσική και ερμηνεία, με τον γιο του στην κλασική κιθάρα. Τις μαντινάδες του τραγουδιού τις θυμάται από τη γιαγιά του… (στο youtube μπορείτε να βρείτε κι άλλα τραγούδια σε δικούς του στίχους)
πηγή http://cretazine.com
