Κρητικά αξεμουριστά

Στο χώρο της Ελληνικής Λαογραφίας ο τομέας που έχει ερευνηθεί λιγότερο απ’ όλους τους άλλους είναι αυτός που αφορά στη σεξουαλική ζωή και τη σεξουαλικότητα του παραδοσιακού ανθρώπου. Κάθε τι που αναφέρεται στο σεξ, φραστικό ή δραματοποιημένο, χαρακτηρίζεται «άσεμνο», επομένως κατακριτέο και απορριπτέο. Αυτός είναι ο λόγος που οι μεγάλοι ερευνητές λαογράφοι στο παρελθόν παραμέλησαν να καταγράψουν και να μελετήσουν τη διάσταση αυτή του λαϊκού πολιτισμού μας.

Η πρώτη που θα ασχοληθεί συστηματικά με την καταγραφή του «άσεμνου» λαογραφικού υλικού είναι η Μαίρη Κουκουλέ (πιθανόν και με την παρότρυνση του συζύγου της Ηλία Πετρόπουλου), της οποίας το τρίτομο έργο «Ελληνική αθυροστομία» συνιστά το πρώτο corpus του ελευθερόστομου λαϊκού λόγου στην Ελλάδα. Το παράδειγμά της θα ακολουθήσει ο Βαγγέλης Καραγιάννης, ο οποίος θα καταγράψει «Τα αδιάντροπα» της Λέσβου, της ιδιαίτερής του πατρίδας, και ο Γιώργης Μελίκης με το γνωστό δίτομο έργο του «Ανδρικά μουνάτα».

Μέχρι σήμερα ο κρητικός ελευθερόστομος λόγος δεν είχε καταγραφεί από τους συλλογείς λαογράφους, οι οποίοι τηρούσαν και αυτοί την ίδια διακριτική απόσταση από το «άσεμνο». Το ελάχιστο λαογραφικό υλικό του είδους που έχει δει το φως της δημοσιότητας βρίσκεται διασκορπισμένο σε προσωπικές συλλογές τοπικού χαρακτήρα.

Αυτό το επιστημονικό κενό της κρητικής λαογραφίας έρχονται να καλύψουν οι ηρακλειώτικες εκδόσεις MYSTIS με την τελευταία έκδοσή τους με τίτλο «ΚΡΗΤΙΚΑ ΑΞΕΜΟΥΡΙΣΤΑ».

Ο συγγραφέας του βιβλίου, φιλόλογος Ανδρέας Λενακάκης, συγκέντρωσε σε έναν τόμο πρωτογενές υλικό, αποτέλεσμα πολυετούς καταγραφής, και υλικό ερανισμένο από άλλες εκδόσεις, στις οποίες ρητά αναφέρεται ως τόπος καταγραφής η Κρήτη. Στον τόμο καταγράφονται ελευθερόστομα τραγούδια, μαντινάδες, παιδικά πετσώματα, γητειές, παραμύθια, αινίγματα, παροιμίες, ανέκδοτα, εκφράσεις και συστηματική καταγραφή του λεξιλογίου που αφορά στα γεννητικά όργανα και τη γενετήσια ορμή. Χρονολογικά καλύπτει το διάστημα από το 1824 με την καταγραφή του τραγουδιού «Ο άτυχος Γιάννης», μέχρι σήμερα με τα ελευθερόστομα ευχετήρια sms και τα συνθήματα των οπαδών των κρητικών ποδοσφαιρικών ομάδων προς τους αντιπάλους τους.

Όπως αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου του ο συγγραφέας, έγινε μια προσπάθεια να συγκεντρωθεί το υλικό εκείνο που για πολλές δεκαετίες παρέμενε στα αζήτητα, θύμα μιας εσφαλμένης και άκρως συντηρητικής νοοτροπίας, ανοίγοντας νέους δρόμους στη μελέτη του λαϊκού πολιτισμού της Κρήτης. Πρόκειται για ένα έργο σταθμό στην κρητική λαογραφία και σημαντική συμβολή των εκδόσεων Mystis στη λαογραφική έρευνα.